Gwiazda zmienna to gwiazda, która zmienia swoją jasność. Sprawa wydaje się banalnie prosta, ale ktoś, kto choć trochę słyszał o ewolucji gwiazd może powiedzieć, że przy takiej definicji każda gwiazda jest zmienną, bo wkraczając w kolejne etapy życia przechodzi ona zmiany właściwości fizycznych, w tym jasności. Nam chodzi jednak o innego rodzaju zmiany, … takie, które następują w wymiernym dla życia ludzkiego czasie i które zachodzą niejako na naszych oczach. Czy jest to możliwe?

Jeśli spoglądaliście kiedykolwiek na rozgwieżdżone niebo, zapewne wydawało Wam się, że każdego pogodnego wieczora gwiazdy są zawsze takie same i niezmienne (pomijając migotanie powodowane scyntylacją ziemską). Ale tak nie jest, bo wiele z nich zmienia swoją jasność i praktycznie w każdej chwili dochodzi do wariacji z udziałem wielu z nich. Zmiany te mogą zachodzić w sposób regularny lub nieregularny, w przeciągu kilku minut lub wielu lat, a ich amplituda może wahać się od tysięcznych części magnitudo, aż do kilkunastu magnitudo. Stoją za nimi różne przyczyny, począwszy od fizycznych procesów wewnątrz samej gwiazdy (takich jak pulsacje, erupcje, gwałtowne wybuchy), a skończywszy na czynnikach zewnętrznych (wzajemne zakrycia składników układów wielokrotnych czy zaplamienia powierzchni).

Obecnie znanych jest ponad 150 000 gwiazd zmiennych, a tysiące innych podejrzewanych jest o zmienność, jednak wymaga to potwierdzenia obserwacyjnego. Nawet nasze Słońce jest gwiazdą zmienną, a zmiany te powiązane są z 11-letnim cyklem aktywności słonecznej.

Aby usystematyzować wiedzę na temat tego rodzaju obiektów  stworzono ich klasyfikację opartą na źródłach i przyczynach tych zmian. Obecnie gwiazdy zmienne dzieli się na dwie główne kategorie: zmienne z przyczyn wewnętrznych oraz zmienne z przyczyn zewnętrznych. Bardziej dogłębne omówienie tej klasyfikacji przedstawiamy w osobnym dziale tutaj.

Poniżej przedstawiono animowaną artystyczną wizję gwiazdy zmiennej (http://www.spacetelescope.org/videos/heic1323j/)