W ostatnich latach przyczyniłem się do opublikowania sporego zakresu materiału w języku polskim na temat fotometrii lustrzankowej. Postanowiłem to zebrać w jednym miejscu na portalu Proxima.
Zachęcam do lektury i wejścia w świat fotometrii DSLR, która nie wymaga wielkich nakładów finansowych. Może nawet odpowiedni sprzęt już jest w posiadaniu osoby zainteresowanej ? Wystarczy aparat cyfrowy (nawet stara lustrzanka cyfrowa np. sprzed 10 lat!), który zapisuje zdjęcia w formacie negatywu cyfrowego (RAW) z obiektywem o ogniskowej >= 50 mm, statyw z głowicą fotograficzną i wężyk spustowy.
1. Polska wersja podręcznika AAVSO do fotometrii lustrzankowej (DSLR)
We wrześniu 2017 roku pod patronatem Proximy wspólnie z Ewą Stokłosą przetłumaczyłem na język polski najnowszą wersję 1.4 podręcznika AAVSO do fotometrii lustrzankowej (DSLR). Jest to prawdziwe kompendium wiedzy na temat tej techniki obserwacyjnej. Można pobrać z portalu AAVSO pod następującym odnośnikiem:
2. Artykuły o fotometrii lustrzankowej w Uranii
W Uranii nr 5/2017 znajduje się artykuł pt. „Fotometria lustrzankowa” o podstawach tej techniki obserwacyjnej:
Znacznie rozszerzoną wersje tego artykułu można znaleźć w pkt.3 niniejszej informacji.
W październikowej Uranii nr 5/2018 planowane jest opublikowanie artykułu pt. „Czas na potrójne listopadowe zaćmienie b Persei” - jak rozpocząć fotometrię lustrzankową na przykładzie obserwacji zaćmienia około 20 listopada 2018 r. w potrójnym systemie b Persei (jest to skrócona wersja artykułu z Proximy nr 31 omówionego w pkt. 4. niniejszej informacji):
3. Uzupełnienie podręcznika do fotometrii lustrzankowej
Na portalu Proxima dostępny jest PDF z 2017 r. pt. „Wprowadzenie do fotometrii lustrzankowej”:
Warto się z nim zapoznać, ponieważ w szczególności w rozdziale 4 zawiera streszczenie procedury opracowania negatywów cyfrowych do celów fotometrycznych za pomocą IRIS-a autorstwa Marka Blackforda, której wersja w języku angielskim dostępna jest w materiałach dodatkowych do fotometrii lustrzankowej AAVSO:
4. Fotometrię lustrzankową czas zacząć od obserwacji b Persei
Na początek przygody z fotometrią lustrzankową polecam fotometrię DSLR potrójnego układu zaćmieniowego b Persei (nie mylić z beta Persei) ze szczególnym uwzględnieniem obserwacji zaćmień. Proxima nr 31 (2/2018) zawiera szczegółowy artykuł na ten temat, wraz z rzeczywistym materiałem ćwiczebnym. Osoby zainteresowane mogą przećwiczyć procedurę przetwarzania zdjęć b Persei, korzystając z zestawu udostępnionego na portalu Proxima pod odnośnikiem:
Jest to archiwum („ZIP”) o wielkości ~100 MB zawierające 5 zdjęć nieba okolicy b Persei oraz 5 klatek kalibracyjnych z prądem ciemnym i 5 – z płaskim polem. Zdjęcia zostały wykonane podczas zaćmienia w lutym 2018 r. moją lustrzanką cyfrową Canon 400D w formacie negatywu cyfrowego (RAW).
W kolejnym kroku należy wykonać automatyczną fotometrię aperturową b Persei (za pomocą darmowego programu IRIS) i uzyskać standaryzowaną fotometrię w barwie „lustrzankowej” TG za pomocą arkusza kalkulacyjnego (arkusz w formacie Excela, ale używany/testowany w Libre Office Calc). Wspomniany arkusz kalkulacyjny przygotowuje dane do raportowania do AAVSO i polskiej bazy obserwacji gwiazd zmiennych.
Wyżej wymieniony arkusz kalkulacyjny do opracowania wyników automatycznej fotometrii za pomocą Irisa jest dostępny pod odnośnikiem:
5. Proxima jako źródło materiałów o fotometrii lustrzankowej
Proxima od zawsze wspierała obserwacje fotometryczne ciał niebieskich wykonane technikami cyfrowymi. W szczególności pojawiały się na jej łamach publikacje na temat fotometrii lustrzankowej mojego autorstwa – zarówno z wynikami obserwacji DSLR, jak i zachęcające do ich wykonywania:
- Proxima nr 11 – obserwacje zaćmienia AZ Cas,
- Proxima nr 12 – obserwacje komety C/2011 L4 (PanSTARRS),
- Proxima nr 13 – obserwacje wybuchu wzorcowego układu kataklizmicznego SS Cygni,
- Proxima nr 17 – kampania obserwacyjna latem 2014 r. zaćmienia EE Cephei,
- Proxima nr 19 – obserwacje zaćmienia alfa Comae Berenices,
- Proxima nr 21 – obserwacje zaćmień potrójnego układu b Persei w lutym 2013 i styczniu 2015 r.
- Proxima nr 29 – obserwacje Rubinowej Gwiazdy (CE Tauri),
- Proxima nr 31 – obserwacje wszystkich dotychczasowych zaćmień potrójnego układu b Persei,
6. Materiały o fotometrii lustrzankowej na polskich forach astronomicznych
Obserwacje zaćmienia w listopadzie 2011 r. w układzie dzeta Aurigae
Obserwacje w październiku-listopadzie 2012 r. eta Geminorum (pulsujący półregularnie czerwony olbrzym w zaćmieniu):
Obserwacje zaćmień b Persei od 2013 roku:
Obserwacje zaćmienia w 2012-2013 r. w układzie podwójnym AZ Cassiopeiae:
Kampania obserwacyjna latem 2014 r. zaćmienia EE Cephei (kameleona wśród układów zaćmieniowych):
Obserwacje „chybionego” zaćmienia alfa Comae Berenices w styczniu 2015 r.
Obserwacje Rubinowej Gwiazdy (CE Tau):
- https://www.forumastronomiczne.pl/index.php?/topic/13377...
- https://astropolis.pl/topic/61161-czerwony-nadolbrzym-ce-tauri-potrzebna-fotometria/
Obserwacje wybuchu nowej karłowatej V392 Persei w 2018 roku:
7. Prezentacje o fotometrii lustrzankowej
Prezentacja PTMA Szczecin w 2014 r.:
- http://www.ptma.szczecin.pl/prelekcje/2014_03_20_Ryszard_Biernikowicz_Fotometria_DSLR.pdf
- http://www.ptma.szczecin.pl/prelekcje/2014_10_16_Obserwacje_Epsilon_Aurigae_Ryszard_Biernikowicz.pdf
Seminarium „Gwiazdy zmienne” w Malborku w 2015 r. - prezentacja pt. „Wykorzystanie cyfrowych aparatów fotograficznych do fotometrii gwiazd zmiennych”:
Życzę miłej lektury i pogodnego nieba.
Ryszard Biernikowicz (BRIA).
